Prawo pracy: Szykują się zmiany wyczekiwane przez pracodawców- kontrole trzeźwości pracowników przez pracodawców znów mogą być legalne

Brak regulacji dotyczącej prewencyjnej kontroli trzeźwości z jednej strony, i przepisy o ochronie danych osobowych z drugiej strony, uniemożliwiły w praktyce kontrolowanie trzeźwości pracowników przez pracodawców. Dla wielu podmiotów, w szczególności zatrudniających pracowników takich jak kierowcy, kontrolerzy ruchu czy obsługujących maszyny, sytuacja taka wiązała się ze wzrostem ryzyka wypadków przy pracy i realnie wpływała na bezpieczeństwo i dyscyplinę w miejscu pracy. Ustawodawca pochylił się jednak na tą kwestią i obecnie trwają pracę nad projektem ustawy dopuszczającej, pod pewnymi warunkami, przeprowadzanie kontroli trzeźwości przez pracodawców.

Należy przypomnieć, że Sąd Najwyższy w jednym z wyroków dopuścił stosowanie wyrywkowych kontroli trzeźwości w sytuacjach, w których z uwagi na charakter pracy lub zakładu pracy istnieje ryzyko zagrożenia dla życia i zdrowia. Jednocześnie, Urząd Ochrony Danych Osobowych wyraził oficjalne stanowisko, że w obecnym stanie prawnym pracodawcy nie mają podstaw do samodzielnego kontrolowania stanu trzeźwości pracowników, nawet wyrywkowo. Stosownej regulacji nie zawiera także Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Problem został dostrzeżony przez Rzecznika Praw Obywatelskich, który w grudniu 2020 r. zwrócił się do ministra rozwoju, pracy i  technologii o przyspieszenie prac nad wprowadzeniem kompleksowej regulacji umożliwiającej przeprowadzanie takiej samodzielnej kontroli pracowników na obecność alkoholu, a także innych środków psychoaktywnych i odurzających.

 W odpowiedzi Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii potwierdziło, iż zostały podjęte działania mające na celu uregulowanie kwestii przeprowadzania przez pracodawców prewencyjnych kontroli trzeźwości pracowników, a także kontroli na obecność środków działających podobnie do alkoholu w ich organizmach. W chwili obecnej trwają prace wewnątrz resortu, poprzedzające oficjalne rozpoczęcie procedury legislacyjnej w tym zakresie.

We wstępnym, roboczym projekcie regulacji przewidziano dwa tryby prowadzące do niedopuszczenia pracownika znajdującego się w stanie po użyciu alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu w czasie pracy:

1. na podstawie uzasadnionego podejrzenia pracodawcy – w odniesieniu do pracowników nieobjętych kontrolą trzeźwości lub kontrolą na obecność środków działających podobnie do alkoholu (zarówno w przypadku, gdy pracodawca w ogóle nie wprowadził takiej kontroli, jak i w odniesieniu do części pracowników, którzy nie spełniają ustawowych przesłanek objęcia kontrolą);
2. w wyniku przeprowadzenia prewencyjnej kontroli trzeźwości lub kontroli na obecność środków działających podobnie do alkoholu i uzyskania wyniku wskazującego na znajdowanie się przez pracownika w stanie po użyciu alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu.

W zakresie określenia celów przetwarzania przez pracodawcę danych o obecności alkoholu lub środków działających podobnie do alkoholu w organizmie pracownika resort nawiązał współpracę z Urzędem Ochrony Danych Osobowych. Współpraca ta ma na celu zapewnienie realizacji potrzeb pracodawców w zakresie kontroli trzeźwości i kontroli na obecność środków działających podobnie do alkoholu, przy jednoczesnym zapewnieniu zgodności projektowanej regulacji z przepisami o ochronie danych osobowych.