Zabezpieczenie wierzytelności/roszczeń

Aktualizacja: 20.11.2024

Właściwe zabezpieczenie wierzytelności zmniejsza ryzyko, że druga strona nie wywiąże się ze swojego zobowiązania. Sam fakt posiadania przez wierzyciela odpowiedniego zabezpieczenia, może zniechęcić dłużnika do podejmowania jakichkolwiek prób uniknięcia odpowiedzialności. Jeśli jednak dłużnik odmówi spełnienia świadczenia, spłaty długu lub wykonania innego zobowiązania umownego, zabezpieczony wierzyciel może stosunkowo łatwo uzyskać zaspokojenie swoich roszczeń.

---

Rodzaje zabezpieczeń roszczeń

Istnieją dwa rodzaje zabezpieczeń, z których może skorzystać wierzyciel:

• zabezpieczenie osobiste (które pozwala wierzycielowi dochodzić zaspokojenia z całego majątku dłużnika) oraz
• zabezpieczenie rzeczowe, które pozwala wierzycielowi uzyskać zaspokojenie z konkretnych aktywów dłużnika, nawet w przypadku zmiany ich właściciela.

Zabezpieczenie może być ustanawiane w przypadku sprzedaży towarów i usług, a także innych umów, w zależności od potrzeb i charakteru konkretnego stosunku prawnego. Zdecydowanie zaleca się ustanowienie właściwego zabezpieczenia przy wykonaniu umowy, jednak możliwe jest również wprowadzenie odpowiednich rozwiązań gwarantujących zapłatę przez dłużnika na pozasądowym etapie windykacji.

Najpopularniejsze formy zabezpieczeń roszczeń to:

---

Kary umowne

Kary umowne to jeden z najpopularniejszych sposobów zabezpieczenia wierzytelności w obrocie gospodarczym; stanowią one zabezpieczenie przede wszystkim w szeroko rozumianej branży budowlanej, ale mogą być wykorzystywane w niemal każdym obszarze działalności prowadzonej przez podmioty gospodarcze.

Czym jest kara umowna?

Zgodnie z definicją zawartą w Kodeksie cywilnym, strony umowy mogą postanowić, że w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego, wyrządzona szkoda będzie naprawienie szkody poprzez zapłatę określonej sumy pieniężnej. Tak więc kara umowna to suma pieniędzy, którą strona naruszająca umowę jest zobowiązana zapłacić drugiej stronie umowy, jako zryczałtowaną rekompensatę za wyrządzoną szkodę.

Należy zauważyć, że:

1. kara umowna może być wykorzystana do zabezpieczenie wyłącznie zobowiązań niepieniężnych (np. w przypadku rozwiązania umowy z winy drugiej strony, opóźnienia w dostawie towaru itp., a nie zwłoki w zapłacie),
2. zasadniczo kara umowna jest zastrzeżona w taki sposób, że wierzyciel nie musi udowadniać dokładnej wartości poniesionej szkody,
3. wysokość kary umownej, lub przynajmniej sposób jej wyliczenia, powinien być określony w umowie (może być wyrażony kwotowo lub procentowo).

Funkcje i zalety kary umownej

Kary umowne są popularną i powszechną w obrocie formą zabezpieczenia roszczeń, ponieważ pełnią dwojaką funkcję:

1. funkcja gwarancyjna – dłużnik jest bardziej zmotywowany do wykonywania swoich zobowiązań umownych z należytą starannością, jeśli wie, że ich niewykonanie doprowadzi do określonych konsekwencji finansowych,
2. funkcja odszkodowawcza – wierzyciel może dochodzić zapłaty kary umownej przed sądem bez konieczności udowadniania, że poniósł szkodę w wyniku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania umownego przez drugą stronę, ani wykazywania, jaka jest dokładna wartość poniesionych w ten sposób szkód.

Kluczowymi zaletami kar umownych jest to, że są one łatwe do ustanowienia (nie jest wymagana specjalna forma, wystarczy odpowiedni zapis w umowie) i nie są wymagane żadne opłaty za ich wprowadzenie.

Kary umowne – potencjalne ryzyko dla wierzyciela

Należy pamiętać, że nawet najstaranniej zastrzeżone kary umowne nie przyniosą pożądanego skutku, jeśli dłużnik jest niewypłacalny.

Ponadto, o ile strony nie postanowią inaczej w umowie, kara umowna będzie należna tylko w okolicznościach leżących po stronie dłużnika, czyli takich, które wystąpiły z jego winy. Jeżeli niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, których dłużnik nie mógł przewidzieć lub którym nie mógł zapobiec, albo okoliczności leżących po stronie wierzyciela, wierzycielowi nie przysługuje roszczenie o zapłatę kary umownej.

Jak już wspomniano powyżej, kara umowna jest formą zryczałtowanego odszkodowania. O ile więc umowa nie stanowi inaczej, kwoty, których wierzyciel będzie uprawniony dochodzić od dłużnika, będą ograniczone do zastrzeżonej kary umownej, nawet jeśli straty poniesione przez wierzyciela w wyniku niewykonania zobowiązania przez drugą stronę są wyższe niż kara umowna, o ile strony w umowie nie postanowią inaczej.

Należy również zauważyć, że sąd jest uprawniony do zmniejszenia wysokości kar umownych. Sąd korzysta z tej możliwości, gdy wysokość kary umownej znacznie przewyższa wartość umowy, zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane przez dłużnika lub wysokość kary umownej jest z innych względów nieuzasadniona.

---

Weksel własny/Weksel własny

Instrumenty zbywalne, takie jak weksel własny i weksel, są jednymi z najstarszych wciąż używanych form zabezpieczenia długu. Weksel jest rodzajem papieru wartościowego (instrumentu finansowego), który zawiera bezwarunkowe przyrzeczenie dłużnika do zapłaty określonej w nim kwoty pieniężnej.

Z jednej strony, ze względu na surowe wymagania prawne dotyczące formy tych zbywalnych instrumentów, ich sporządzenie wymaga dużej staranności, co niektórym użytkownikom może wydawać się uciążliwe. Z drugiej strony, są to jedne z najbezpieczniejszych i najskuteczniejszych metod zabezpieczenia spłaty długu. W pewnych sytuacjach, gdy partner biznesowy tymczasowo nie dysponuje gotówką i nie może zapłacić za towary lub usługi, instrumenty te mogą nawet służyć jako substytut pieniądza.

Dwa najpopularniejsze rodzaje instrumentów zbywalnych to:

• weksle własne i
• weksle trasowane.

Obowiązkowe elementy weksli własnych i weksli trasowanych

Gdy strona wystawia weksel własny lub weksel na rzecz innej strony, zawiera umowę, na mocy której wystawca zobowiązuje się do zapłaty określonej kwoty na rzecz swojego wierzyciela (odbiorcy, zwanego również remitentem) w określonym terminie.

Instrumenty te podlegają niezwykle rygorystycznym wymogom co do formy. Poniżej przedstawiono obowiązkowe elementy weksli własnych i weksli trasowanych:

1. oznaczenie „weksel” umieszczone w treści dokumentu w języku, w jakim go wystawiono;
2. bezwarunkowe polecenie zapłaty określonej sumy pieniężnej;
3. termin płatności;
4. miejsce płatności;
5. imię i nazwisko osoby, na rzecz której lub na polecenie której płatność ma zostać zrealizowana;
6. w przypadku weksla trasowanego, również nazwisko osoby, która ma dokonać płatności ( tzw. trasata);
7. oznaczenie daty i miejsca wydania weksla;
8. podpis wystawcy weksla.

Jeśli w dokumencie brakuje któregokolwiek z powyższych elementów, nie jest on ważny jako weksel. Przyjmuje się, że weksel własny bez terminu płatności jest płatny na żądanie. Jeżeli nie wskazano inaczej, miejsce wskazane obok nazwiska trasata lub wystawcy weksla uznaje się za miejsce, w którym płatność ma być dokonana, podobnie jak miejsce zamieszkania trasata lub wystawcy weksla. Weksel własny lub weksel trasowany bez wskazania miejsca wystawienia uznaje się za wystawiony w miejscu wskazanym obok nazwiska wystawcy.

Weksel własny

Weksel własny, który jest znacznie bardziej popularny w transakcjach biznesowych niż weksel trasowany, zawiera bezwarunkowe przyrzeczenie zapłaty. Ważną cechą weksla własnego jest to, że wystawca zaciąga zobowiązanie we własnym imieniu.

Weksel trasowany

W przeciwieństwie do weksla własnego, weksel trasowany zawiera polecenie zapłaty sumy wskazanej w dokumencie przez trasata (osobę, która ma dokonać zapłaty) na rzecz odbiorcy weksla.

Weksle in blanco

Zarówno weksel własny, jak i weksel trasowany mogą mieć formę weksla in blanco, określanego niekiedy jako niezupełny. Jego cechą charakterystyczną jest to, że strony zgadzają się na pominięcie niezbędnych elementów weksla lub dodanie dodatkowych elementów, jeśli spełnione są odpowiednie warunki. Weksel in blanco musi być zawsze podpisany przez wystawcę lub akceptanta (w przypadku weksla trasowanego) z zamiarem związania się takim instrumentem i celem przeniesienia go przez indos po jego wypełnieniu. Weksel in blanco powinien również zawierać jego nazwę w treści dokumentu. Później taki weksel in blanco jest doręczany odbiorcy. Odpowiednie informacje zostaną uzupełnione na warunkach określonych przez strony w porozumieniu wekslowym. Suma pieniężna do zapłaty przez wystawcę jest elementem najczęściej pomijanym w dokumencie, do uzupełnienia przez odbiorcę.

Należy zauważyć, że weksel własny zupełny lub weksel trasowany zupełny rodzi zobowiązanie między stronami, które jest oderwane od przyczyn i warunków wystawienia instrumentu. Natomiast weksel in blanco jest zaś ściśle związany z umową zawartą między wystawcą a odbiorcą płatności, określaną jako porozumienie wekslowe. Porozumienie upoważnia przyjmującego zlecenie do wypełnienia weksla oraz określa warunki i sposób jego wypełnienia. Jeśli umowa ma formę pisemną, nazywa się ją deklaracją wekslową. Jeżeli dłużnik przekazał weksel in blanco bez wskazania sposobu jego wypełnienia, przyjmuje się, że nie sprzeciwia się on wypełnieniu weksla przez odbiorcę.

Rola weksla własnego i weksla własnego w windykacji należności

Weksel własny i weksel trasowany, jeśli są prawidłowo sporządzone, mogą znacznie ułatwić odzyskanie długu w drodze postępowania sądowego. Po pierwsze, może być wykorzystany jako podstawa do wydania nakazu zapłaty w ramach postępowania nakazowego z weksla, które sprawia, że windykacja jest tańsza i szybsza w porównaniu do windykacji w ramach standardowego postępowania sądowego. Nakaz zapłaty z weksla pozwala na wszczęcie egzekucji nawet, gdy złożono od niego zarzuty.

---

Poddanie się egzekucji

Zaletą oświadczenia dłużnika o dobrowolnym poddaniu się egzekucji (zwanego potocznie „trzema siódemkami” ze względu na art. 777 k.p.c., w którym opisana jest ta procedura) jest to, że co do zasady wierzytelność zabezpieczona takim oświadczeniem może być dochodzona w trybie postępowania egzekucyjnego bez konieczności przechodzenia przez drogę sądową i uzyskiwania wyroku sądowego. Oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się egzekucji, które musi mieć formę aktu notarialnego aby było ważne, zastępuje wyrok sądu i po przeprowadzeniu prostej procedury staje się tytułem egzekucyjnym wymaganym do prowadzenia postępowania egzekucyjnego przez komornika.

Dłużnik może dobrowolnie poddać się egzekucji w akcie notarialnym w zakresie:

1. obowiązku zapłaty sumy pieniężnej lub wydania rzeczy oznaczonych co do gatunku w liczbie określonej w akcie notarialnym albo obowiązku wydania rzeczy oznaczonej co do tożsamości, jeżeli termin spełnienia tego świadczenia lub zdarzenie, z którym związane jest spełnienie świadczenia, zostały w akcie notarialnym określone;
2. zobowiązania do zapłaty sumy pieniężnej, której maksymalna wysokość została wyraźnie określona w akcie notarialnym lub ustalona na podstawie klauzuli waloryzacyjnej, jeżeli w akcie notarialnym określono zdarzenie, z którym związane jest wykonanie zobowiązania, oraz termin, w którym wierzyciel może wystąpić o nadanie klauzuli wykonalności temu aktowi notarialnemu;
3. obciążenia składnika aktywów w celu uzyskania zaspokojenia roszczenia pieniężnego zabezpieczonego wierzyciela.

Choć zarówno pkt 1, jak i pkt 2 dotyczą obowiązku zapłaty, to pomiędzy tymi dwoma oświadczeniami występują wyraźne różnice. W pierwszym przypadku w akcie notarialnym wskazana jest suma pieniężna, a w drugim jedynie górna granica potencjalnego zobowiązania pieniężnego dłużnika. Ponadto pierwszy rodzaj oświadczenia o dobrowolnym poddaniu się egzekucji może dotyczyć również obowiązku wydania rzeczy. Oświadczenie to jest zazwyczaj stosowane np. w przypadku sprzedaży nieruchomości, gdzie sprzedający poddaje się egzekucji w zakresie wydania sprzedanej nieruchomości kupującemu w określonym terminie.

Trzeci rodzaj oświadczenia, opisany w punkcie 3, ogranicza się wyłącznie do tych składników majątku należących do dłużnika, które są obciążone zabezpieczeniem.

Jak wspomniano powyżej, oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się egzekucji pozwala wierzycielowi zaspokoić swoje roszczenie bez konieczności ubiegania się o interwencję sądową w celu uzyskania wykonalnego orzeczenia. Akt notarialny zawierający oświadczenie dłużnika określany jest jako tytułem egzekucyjnym. Jeżeli zostaną spełnione warunki określone w akcie notarialnym (wystąpią określone okoliczności), wierzyciel musi wystąpić do sądu jedynie o nadanie klauzuli wykonalności tymczasowemu tytułowi egzekucyjnemu. Po stwierdzeniu przez sąd wykonalności, tytuł egzekucyjny staje się prawomocny, umożliwiając wierzycielowi złożenie wniosku do komornika o wszczęcie postępowania egzekucyjnego przeciwko dłużnikowi. Proces ten jest znacznie krótszy i tańszy niż postępowanie sądowe.

---

Zastaw zwykły

Zastaw zwykły jest ograniczonym prawem rzeczowym na rzeczy ruchomej – składniku majątku należącym do dłużnika zabezpieczenia (zastawcy). Przedmiotem zastawu może być również prawo. Zastaw może być ustanowiony na zabezpieczenie wierzytelności już istniejącej, jak również wierzytelności przyszłej i warunkowej (art. 306 Kodeksu cywilnego). Osoba chcąca zabezpieczyć określoną wierzytelność może obciążyć rzecz ruchomą prawem, na mocy którego wierzyciel (zastawnik) będzie mógł uzyskać zaspokojenie z przedmiotu zastawu, niezależnie od tego, czy tytuł prawny do przedmiotu zastawu został przeniesiony na inną osobę, z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela przedmiotu zastawu (uprawnionymi do dochodzenia zaspokojenia z całego majątku dłużnika). W praktyce, w przypadku niewykonania zobowiązania przez dłużnika, który zastawił swój majątek, wierzyciel ubezpieczający ma prawo uzyskać zaspokojenie swojej wierzytelności bezpośrednio z przedmiotu zastawu – niezależnie od tego, czy dalej jest własnością dłużnika. Wierzyciel ma prawo uzyskać zaspokojenie z przedmiotu zastawu przed innymi wierzycielami, o ile nie są oni zabezpieczeni zastawem ustanowionym wcześniej na tej samej rzeczy. Dług zabezpieczony zastawem jest zazwyczaj odzyskiwany w drodze sądowego postępowania egzekucyjnego.

Akcesoryjny charakter zastawu

Warto zauważyć, że zastaw ma charakter akcesoryjny, co oznacza, że istnienie zastawu jest trwale związane z istnieniem wierzytelności, którą zabezpiecza. Zastaw nie może być przeniesiony w oderwaniu od wierzytelności, którą zabezpiecza, a przeniesienie wierzytelności zabezpieczonej zastawem wymaga przeniesienia zastawu. Jeśli wierzytelność zostanie przeniesiona bez zastawu, zastaw przestaje istnieć z mocy prawa.

Forma ustanowienia zastawu

Aby zastaw został ważnie ustanowiony, dłużnik musi przekazać wierzycielowi przedmiot zastawu. Kodeks cywilny nie stawia wymagań co do formy umowy zastawniczej, co oznacza, że może być ona zawarta ustnie. Zalecaną formą umowy zastawniczej jest jednak umowa pisemna z uwierzytelnioną datą. W takiej formie zastaw będzie skuteczny wobec wierzycieli zastawcy. Ma to szczególne znaczenie w postępowaniu egzekucyjnym, umożliwiając wierzycielowi zabezpieczonemu zastawem udział w podziale sumy uzyskanej w wyniku egzekucji. Ma to na celu zapewnienie, aby wierzytelność zabezpieczona zastawem uczestniczyła w podziale sumy uzyskanej w wyniku egzekucji wraz z hipoteką, zastawem rejestrowym i zastawem skarbowym.

Warto zauważyć, że wierzyciel nie ma prawa do rozporządzania lub korzystania z zastawionego przedmiotu (prawa), w przeciwieństwie do właściciela (dłużnik), przy czym nie wpływa to na istnienie zastawu.

Wierzyciel ma prawo do uzyskania zaspokojenia z przedmiotu zastawu tylko w przypadkach przewidzianych w umowie między stronami, na przykład w przypadku niespłacenia długu przez dłużnika.

Przedmiot zastawu

Prawo wyraźnie stanowi, że zastaw może być ustanowiony na rzeczy ruchomej. W praktyce zastaw ustanawiany jest m.in. na:

1. ruchomości oznaczone co do tożsamości – np. samochód dłużnika,
2. rzeczy ruchome oznaczone co do gatunku/rodzaju – rzeczy, które występują masowo i są łatwe do wymiany na inne tego samego gatunku/rodzaju, np. tona węgla,
3. prawo majątkowe lub udział w prawie (np. na wierzytelności dłużnika),

Należy pamiętać, że zastawu nie można ustanowić na nieruchomościach. Dług może zostać zabezpieczony na nieruchomości za pomocą hipoteki.

Korzyści z zastawu

1. koszty ustanowienia zastawu na aktywach są niskie,
2. zastaw jest skuteczny wobec innych wierzycieli dłużnika,
3. wierzyciel zabezpieczony zastawem ma stosunkowo uprzywilejowany status wśród innych wierzycieli w postępowaniu egzekucyjnym,
4. wierzyciel zabezpieczony zastawem może odzyskać swoje długi z przedmiotu zastawu nawet po jego sprzedaży przez dłużnika,
5. wierzyciel może uzyskać zaspokojenie z przedmiotu zastawu, nawet jeśli upłynął termin przedawnienia długu głównego (z wyjątkiem sytuacji, gdy wierzyciel jest przedsiębiorcą, a dłużnik jest konsumentem).

---

Zastaw rejestrowy

Zastaw rejestrowy różni się o zastawu zwykłego, a jego cechy i właściwości określają odrębne przepisy o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów.

Kluczowe cechy zastawu rejestrowego:

1. umowa zastawu rejestrowego musi być zawarta na piśmie; ustne porozumienie w sprawie ustanowienia zastawu rejestrowego nie jest możliwe i nie wywołuje skutków prawnych,
2. zastaw rejestrowy jest ważnie ustanowiony, nawet jeśli przedmiot zastawu nie zostanie przekazany wierzycielowi, ponieważ zastaw rejestrowy powstaje z chwilą wpisu do rejestru zastawów,
3. wierzytelność pieniężna zabezpieczona zastawem rejestrowym nie musi być określona, co oznacza, że zastaw rejestrowy może być wykorzystywany do zabezpieczenia wierzytelności o zmiennej wartości, np. w przypadku kredytu kupieckiego,
4. zastaw rejestrowy może być wykorzystany wyłącznie do zabezpieczenia roszczeń pieniężnych,
5. zastaw rejestrowy może być ustanowiony na rzeczach ruchomych i zbywalnych prawach majątkowych (z wyjątkiem praw, które mogą być obciążone hipoteką lub długami obciążonymi hipoteką),
6. wpis do rejestru zastawów jest jawny, co ma na celu ochronę interesów wierzyciela i potencjalnego nabywcy rzeczy obciążonej zastawem rejestrowym,
7. wierzyciel zabezpieczony zastawem rejestrowym może dochodzić zaspokojenia z przedmiotu zastawu przed innymi wierzycielami.

Rejestr zastawów

Zastaw rejestrowy musi być wpisany do rejestru zastawów, aby wywołać skutki prawne (wpis ma charakter konstytutywny). Opłata za wpis zastawu rejestrowego jest stała i wynosi 200 zł. W przypadku sprostowania lub wykreślenia wpisu zastawu rejestrowego pobiera się opłatę dodatkową w wysokości 100 zł.

Szczególne elementy umowy zastawu rejestrowego

Zazwyczaj wierzyciel zabezpieczony zastawem zwykłym szuka zaspokojenia w toku postępowania egzekucyjnego, tj. przymusowej sprzedaży przedmiotu zastawu w toku egzekucji prowadzonej przez komornika sądowego. Natomiast w przypadku zastawu rejestrowego, strony umowy ustanawiającej zastaw mogą postanowić, że w przypadku niewywiązania się przez dłużnika ze zobowiązania, roszczenie wierzyciela zostanie zaspokojone poprzez przeniesienie na wierzyciela prawa własności przedmiotu zastawu lub poprzez sprzedaż przedmiotu zastawu w drodze przetargu.

W umowie zastawu rejestrowego strony mogą również zastrzec, że przedmiot zastawu nie zostanie zbyty lub obciążony przed zwolnieniem zastawu rejestrowego. Zbycie rzeczy obciążonej zastawem rejestrowym z naruszeniem tego zastrzeżenia będzie nieważne, chyba że osoba, na rzecz której rzecz została przeniesiona, lub osoba, na rzecz której rzecz została obciążona, nie wiedziała o tym zastrzeżeniu w chwili zawarcia umowy z zastawcą i nie mogła się o nim dowiedzieć, mimo zachowania należytej staranności.Ponieważ zastrzeżenie to jest ujawniane w rejestrze zastawów na żądanie wierzyciela, osobie trzeciej trudno będzie udowodnić, że nie miała możliwości dowiedzenia się o nim przed nabyciem przedmiotu zastawu.

---

Hipoteka

Hipoteka jest ograniczonym prawem rzeczowym wykorzystywanym specjalnie w celu obciążenia nieruchomości położonych w Polsce. Zgodnie z definicją ustawową, w celu zabezpieczenia określonej wierzytelności wynikającej z określonego stosunku prawnego, można obciążyć nieruchomość prawem wierzyciela do dochodzenia zaspokojenia z nieruchomości, niezależnie od tego, czy tytuł prawny do niej został przeniesiony na inną osobę, z pierwszeństwem przed dłużnikami osobistymi właściciela nieruchomości (dłużnika zabezpieczającego).

Hipoteka powstaje z chwilą wpisu do księgi wieczystej nieruchomości.

Istnieje kilka rodzajów hipotek, ale niniejszy artykuł skupi się wyłącznie na hipotece umownej.

Przedmiot obciążony hipoteką

Hipoteki są zazwyczaj ustanawiane na nieruchomościach, niezależnie od ich rodzaju.

Jednak hipoteką może być również obciążone:

1. prawo użytkowania wieczystego wraz z budynkami i infrastrukturą na gruncie stanowiącym własność użytkownika wieczystego;
2. spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego;
3. wierzytelności zabezpieczone hipoteką (tzw. hipoteka na hipotece).

Hipoteka może być również ustanowiona na ułamkowym udziale w nieruchomości należącym do jej współwłaściciela (dłużnika zabezpieczającego).

Przedmiot i zakres zabezpieczenia: wierzytelności zabezpieczone hipoteką

Hipoteka może zostać ustanowiona w celu zabezpieczenia długu (wierzytelności) wynikającego z określonego stosunku prawnego, przy czym może być wykorzystana do zabezpieczenia wyłącznie wierzytelności pieniężnych.

Hipoteka może być również ustanowiona jako zabezpieczenie:

•  przyszłych długów, czyli takich, które jeszcze nie istnieją w momencie ustanowienia hipoteki,
•  kilku wierzytelności wynikających z odrębnych stosunków prawnych należnych temu samemu wierzycielowi.

Plusy i minusy wykorzystania hipoteki jako umownego zabezpieczenia wierzytelności

Hipoteka umowna to jeden z najbardziej efektywnych sposobów zabezpieczenia wierzytelności, która posiada wiele zalet:

1. co do zasady, dług zabezpieczony hipoteką jest zaspokajany przed innymi długami (z wyjątkiem kosztów egzekucyjnych, alimentów na dzieci/małżonka, wynagrodzenia i długów zabezpieczonych hipoteką morską),
2. wierzyciel hipoteczny może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości obciążonej hipoteką niezależnie od tego, kto jest właścicielem nieruchomości w danym czasie,
3. wierzyciel ma prawo zażądać od właściciela nieruchomości lub osoby trzeciej zaprzestania wszelkich działań, które mogą obniżyć wartość nieruchomości obciążonej hipoteką,
4. w przypadku postępowania restrukturyzacyjnego wierzytelność zabezpieczona hipoteką nie może być objęta układem z wierzycielami bez zgody wierzyciela hipotecznego.

Te zalety sprawiają, że po hipotekę często sięgają m.in. banki oferujące kredyty hipoteczne, ale korzystają z niego również przedsiębiorcy w związku np. z kredytem kupieckim.

Należy jednak pamiętać, że hipoteka umowna, pomimo wszystkich oczywistych zalet, nie zawsze jest najlepszym rozwiązaniem. Hipoteka musi być ustanowiona w formie aktu notarialnego i wymaga dopełnienia szeregu formalności związanych z ujawnieniem hipoteki w księdze wieczystej. W związku z tym jest to stosunkowo kosztowna forma zabezpieczenia (opłata notarialna ustalana jest proporcjonalnie do wartości wierzytelności głównej). Jeśli dłużnik nie spłaci długu, wierzyciel hipoteczny może dochodzić zaspokojenia wyłącznie z nieruchomości obciążonej hipoteką, a nie z innych aktywów należących do dłużnika, które mogą być łatwiejsze do zbycia. Proces egzekucji z nieruchomości może być długi i uciążliwy i często wiąże się z ograniczeniami, które uniemożliwiają szybką sprzedaż nieruchomości (np. jeśli mieszkają tam osoby fizyczne).

---

Gwarancja bankowa/gwarancja ubezpieczeniowa

Jednym z najsilniejszych i najbardziej powszechnych zabezpieczeń jest gwarancja bankowa (lub gwarancja ubezpieczeniowa), w której bank lub inna instytucja finansowa zobowiązuje się do zapłaty określonej kwoty na żądanie wyznaczonego beneficjenta.

Gwarancja bankowa zobowiązuje bank do zapłaty na rzecz beneficjenta, bezpośrednio lub za pośrednictwem innego banku, po spełnieniu określonych warunków potwierdzonych odpowiednimi dokumentami, takimi jak faktury czy dokumenty przewozowe. Gwarancja ta zwiększa bezpieczeństwo transakcji i pomaga zminimalizować ryzyko niewywiązania się z obowiązków przez drugą stronę.

Gwarancja ubezpieczeniowa zobowiązuje natomiast zakład ubezpieczeń do wypłaty określonej kwoty beneficjentowi w przypadku, gdy zleceniodawca nie wywiąże się z umownych zobowiązań. Gwarancja ta działa niezależnie od relacji prawnej między stronami i może obejmować różne rodzaje ryzyka, takie jak niewypłacalność lub niedotrzymanie terminów.

Oba typy gwarancji wzmacniają zaufanie stron i są często wymagane w przypadku dużych transakcji. Dodatkowo, działa niezależnie od głównej relacji prawnej, co zapewnia beneficjentowi dostęp do środków nawet w przypadku sporów między stronami.

Wadą gwarancji jest koszt związany z nich ustanowieniem, a także czasochłonny proces jej uzyskania.

---

FAQ